Een weeshuis is een gesticht of instelling voor de
verzorging van ouderloze kinderen en
kinderen voor wie de ouders niet zelf kunnen zorgen, zegt Wikipedia.
Het principe van weeshuizen bestaat al sinds de eerste
eeuw. Toen bestonden er zogenaamde orphanotrophia als een van de
methodes voor de zorg voor wezen. Plato pleitte
al voor het feit dat wezen onder zorg van openbare verzorgers moesten worden
geplaatst die voor hen zouden zorgen als ware het hun eigen kinderen. In de middeleeuwen namen
vaak kloosters de
zorg van wezen op zich.Niet alle weeskinderen werden opgenomen. Zo blijkt uit de voorwaarden van de stad Goes.
De voorwaarden voor toelating waren:
- kind van Goese afkomst;
- minstens drie jaar woonachtig in Goes;
- niet jonger dan drie jaar;
- zindelijk;
- gezond, het kind mag niet lijden aan epilepsie, pokken
of de pest.
De zorg voor wezen in het weeshuis werden bekostigd o.a. door
giften van rijke stadslui, collecte onder de bevolking of familie, maar de kinderen werden ook vaak tewerkgesteld.
Nog in de
negentiende eeuw was kinderarbeid een normaal verschijnsel. Kinderen werkten op
het land, in de winkel of in de werkplaats zoals bezemfabrieken, plekken waar
kleine handen en lichamen van pas kwamen. Toen door de Industriële Revolutie
kinderen ook in fabrieken aan het werk werden gezet, rezen er steeds meer bezwaren
tegen kinderarbeid in de fabrieken.
De
werkomstandigheden waren daar meestal heel slecht. Een voorbeeld hiervan is het
verhaal van de glasfabriek van Petrus Regout in Maastricht, waar de ovens dag
en nacht brandden. De fabriek draaide met twee ploegen die elk twaalf uur
moesten werken. Kinderen van acht tot tien jaar oud liepen zo rond twaalf uur
's nachts halfslaperig over straat om aan hun werk te beginnen. Regout vond dat
niet zo'n probleem. Volgens hem konden de kinderen wel wat slaap missen.
Twee wetten
hebben verandering gebracht. De Kinderwet van Van Houten (uit 1874) verbood de
arbeid van kinderen tot twaalf jaar in werkplaatsen en fabrieken. Dat betekende
overigens niet dat fabrieksarbeid van kinderen onmiddellijk geheel werd
uitgebannen. Bovendien was landarbeid door kinderen niet verboden. Kinderarbeid
verschoof langzaamaan naar leerplicht.
De eerste
leerplichtwet in Nederland werd aangenomen in 1900 en werd effectief
op 1 januari 1901. Deze wet verplichtte
kinderen van 6 tot 12 jaar tot het volgen van onderwijs. Voor sommige kinderen
werden uitzonderingen gemaakt, zoals voor boerenkinderen tijdens de oogsttijd.
Dochters mochten ook thuisblijven om het gezin te verzorgen. Rond
1900 bezocht negentig procent van de kinderen een school. Een ontsnapping van
veel kinderen uit te zware werkomstandigheden.
In
de loop van de tijd werd de leerplicht verlengd en in 1985 met de wet op het
basisonderwijs vervroegd en werden alle 5 jarigen verplicht om naar school te
gaan. Zo blij als de kinderen toen waren dat ze naar school konden i.p.v. te
moeten werken, zijn de kinderen van nu blij als het vakantie is en ze niet naar
school hoeven.Tijdens het figureren in een kinderfilm die zich afspeelt rond 1900 kocht ik de ene dag een kind in het weeshuis en de andere dag bracht ik mijn filmkind naar school. Een wereld van verschil.
Meer informatie over het weeshuis van Goes
http://www.historischmuseumdebevelanden.nl/LesbriefWeeshuis.pdf of breng een bezoek aan het museum zelf. Wie weet is er nog een weeshuis bij jou in de buurt.
Wil je meer weten over de geschiedenis van het onderwijs ga dan naar het onderwijsmuseum
Dit artikel past in de reeks artikelen rondom het tijdsbeeld van 1900
Zie ook: apestreken rond1900 tijdsbeeld door de ogen van een figurant
en :hoge bi straatbeeld anno 1900
Geen opmerkingen:
Een reactie posten